سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان چیست و چگونه انجام میشود ؟

ممکن است نام سنجش تراکم استخوان را فراوان شنیده باشید، اما اطلاعات درستی از کاربرد و ساز و کار آن نداشته باشید. سنجش تراکم استخوان که با نام های دانسیتومتری استخوان و MBD نیز شناخته می شود، یک روش متداول است که میزان تراکم و استحکام استخوان را می سنجد. پس از انجام این سنجش، مشخص می شود که استخوان های فرد در چه وضعیتی هستند و چه میزان ذخیره مواد معدنی دارند.

استخوان ها نقش حیاتی در شکل دهی به بدن ایفا می کنند. از ابتدای تشکیل جنین تا سنین بلوغ و جوانی، کلسیم و مواد معدنی در استخوان ها رسوب می کند. با کامل شدن این فرآیند، استخوان ها کاملا متراکم می شوند. در گذر زمان و با بالا رفتن سن، حجم زیادی از مواد معدنی استخوان ها تخریب می شود. در شرایطی که سرعت این تخریب بالا تر از سرعت جایگزینی باشد، استخوان ها در معرض مشکلاتی قرار می گیرند. پوکی استخوان یکی از شایع ترین عارضه های استخوان است. این بیماری می تواند تمام ابعاد زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و برای او مشکلاتی ایجاد کند. این بیماری معمولا با بالا رفتن سن بروز می کند. البته ژنتیک، میزان فعالیت و تغذیه نیز در بروز آن نقش دارند.

زمانی که فردی مشکوک به پوکی استخوان باشد، پزشک از او می خواهد سنجش تراکم استخوان انجام دهد. این آزمایش عموما روی استخوان هایی مانند استخوان های کمر و ستون مهره ها، لگن و ساعد انجام می شود. چرا که در صورت وجود پوکی استخوان، احتمال شکستگی در این نواحی بیشتر است

سنجش تراکم استخوان، راهی برای تشخیص پوکی استخوان

پوکی استخوان یا استئوپروز می تواند به معضلی بسیار بزرگ تبدیل شود و کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد. با این وجود، این بیماری هیچ علائم مشهود و مشخصی نشان نمی دهد مگر زمانی که منجر به شکستگی شود. پوکی استخوان یک بیماری خاموش و آرام است و تنها راه برای تشخیص آن، سنجش تراکم استخوان است.

آزمایش تراکم استخوان به روش های مختلفی امکان پذیر است. اما رایج ترین و معتبر ترین روش شناخته شده، روش دگزا (DEXA)  است. در این روش، میزان کلسیم و مواد معدنی استخوان ها توسط اشعه خفیف ایکس سنجیده و نتیجه روی صفحه مانیتور نشان داده می شود. پس از تحلیل نتایج، سه حالت برای فرد محتمل است. یا فرد از نظر تراکم استخوان در وضعیت نرمالی قرار دارد، یا مستعد ابتلا به پوکی استخوان است و یا پوکی استخوان دارد.

موارد انجام تست تراکم استخوان

از آنجا که پوکی استخوان هیچ علائمی نشان نمی دهد، افراد مشکوک به این بیماری باید با سنجش تراکم استخوان از وضعیت خود مطلع شوند. اگر این بیماری استخوان های فرد را درگیر کند، کوچکترین ضربه می تواند منجر به آسیب و شکستگی استخوان شود؛ تا آنجا که حتی حرکات عادی، خم شدن، سرفه ها و خنده های قوی نیز می توانند منجر به شکستگی شوند.

احتمال ابتلا به پوکی استخوان در افراد مسن، مخصوصا در زنان، بسیار بالاتر از گروه های دیگر است. اما این به آن معنی نیست که گروه های سنی دیگر از خطر ابتلا به آن در امان هستند. پس اگر علائم هشدار دهنده ای مشاهده کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

اگر بعد از ضربه ای خفیف دچار شکستگی شدید یا خمیدگی کمر در اثر شکستگی های مکرر برای شما پیش آمد، سنجش تراکم استخوان برای شما توصیه می شود. مصرف داروی کورتون به مدت طولانی نیز می تواند موجب پوکی استخوان شود. برای بانوان، یائسگی زودهنگام قبل از 45 سالگی و یا قطعی مکرر دوره های قاعدگی قبل از یائسگی، به مدت بیش از یک سال، می تواند علامت خطر باشد. داشتن بیماری روماتیسم مفصلی و سلیاک و یا سابقه شکستگی لگن در اعضای خانواده، موارد دیگری هستند که در صورت وجود آنها، تست تراکم استخوان برای شما توصیه می شود. اگر وزن بدنتان بشدت کم بوده و BMI بدنتان کمتر از 19 است، برای سنجش تراکم استخوان اقدام کنید. کوتاه شدن قد نیز دیگر نشانه پوکی استخوان است.

امادگی قبل از تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان یک تست سریع و سرپایی است و انجام آن نیاز به آمادگی خاصی ندارد. با این حال، نکاتی وجود دارد که به روند کار کمک می کند و صحت آزمایش را بالا می برد.

• در روز آزمایش لباس گشاد و راحت و بپوشید.
• باید لباس هایی به تن داشته باشید که فاقد قسمت های فلزی، زیپ و دکمه هستند. حتی اگر عینک یا زیور آلاتی همراه دارید باید قبل از آزمایش آنها را باز کنید. البته در مواردی ممکن است از شما بخواهند لباس مخصوص بیمارستان را به تن کنید.
• بهتر است قبل از آزمایش استحمام کنید.
• موارد خاص مانند بیماری، مصرف داروهای خاص، بارداری و حتی مشکوک بودن به بارداری را حتما به پزشک اطلاع بدهید.
• به مدت 24 ساعت قبل از انجام آزمایش هیچگونه مکمل یا مواد غذایی کلسیم دار مصرف نکنید.
• اگر در طی 7 روز قبل از تست تراکم استخوان، باریوم یا رنگ کنتراست برای انجام سی تی اسکن یا ام آر آی تزریق کرده اید، از سنجش تراکم استخوان اجتناب کرده و مورد را به پزشک یا تکنسین گزارش دهید.

سوالات متداول در مورد تست تراکم استخوان