ماموگرافی به زبان ساده

امروزه سرطان سینه در بسیاری از کشورها شایعترین بیماری کشنده زنان به شمار می آید و متاسفانه میزان بروز آن رو به افزایش است. اگرچه شایعترین علت مرگ و میر ناشی از انواع سرطان ها در تمامی سنین، سرطان ریه است اما بررسی ها حاکی از پانند که سرطان سینه علت اصلی مرگ و میر ناشی از انوع سرطان ها در زنان ۳۰-۴۰ ساله بوده و ۳۰% سرطان های زنان و ۱۷% مرگ و میر ناشی از کل سرطان ها را تشکیل می دهد.

خوشبختانه به واسطه معاینات بالینی و استفاده از روش های جدید تشخیص و درمانی، مرگ و میر ناشی از سرطان های پستان در بسیاری از کشورهای جهان کاهش یافته است. اما کشف زود رس سرطان سینه که به نوبه خود موجب درمان زودرس و کاهش میزان مرگ و میر مبتلایان می شود ناشی از ۳ موضوع زیر است.

۱- معاینات دوره ایی پستان ها توسط پزشک معالج
۲- معاینه مرتب پستان ها توسط خود فرد
۳- ماموگرافی یا سونوگرافی سینه ها

غربالگری و تشخیص سرطان

شرح حال و تاریخچه فردی و خانوادگی بیماری های پستان در زنان می تواند به عنوان راهنمایی ارزشمند در غربالگری و تشخیص زودرس سرطان های سینه مورد استفاده قرار گیرد. هدف از گرفتن شرح حال از بیماران یافتن فاکتورهای خطر سرطان سینه در زنان است. از جمله مهمترین این نکات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- وراثت

ابتلا به سرطان پستان در خانمی با سابقه خانوادگی مثبت سرطان پستان و گاهی اوقات سرطان های وابسته مانند سرطان تخمدان و سرطان روده بزرگ بیشتر است. اگر بستگان درجه اول خانمی به سرطان یک پستان مبتلا شده باشند، احتمال خطر نسبی ابتلاء به سرطان سینه در او به حدود ۲ برابر افراد عادی افزایش می یابد، در حالی که میزان خطر در صورت سرطان سینه دوطرفه(هر دو پستان) در بستگان درجه اول آن هم در مرحله پیش از یائسگی به ۹ برابر افزایش خواهد یافت.

۲- سن نخستین قاعدگی و سن یائسگی

اگر فردی پیش از ۱۲ سالگی قاعده شده باشد، خطر ابتلا به سرطان پستان در او ۲-۵/۳ برابر افزایش خواهد یافت و در صورتی که زنی پس از ۵۵ سالگی یائسه شود، این میزان به ۵/۲-۵ برابر خواهد رسید. بنابراین قاعدگی زودرس و یائسگی دیررس سرطان سینه را افزایش می دهند.

۳- سابقه و زمان حاملگی های پیشین

هر گاه خانمی پیش از سن ۱۸-۲۰ باردار شود و یا یک دوره کامل شیر داده باشد در معرض خطر بسیار کمی برای ابتلاء به سرطان پستان قرار دارد اما اگر نخستین حاملگی در سنین پس از ۳۵ سالگی رخ می دهد یا هیچگاه حامله نشده باشد خطر بروز سرطان در او ۵/۱-۴ برابر سایر افراد خواهد بود.

۴- سرطان سینه با رتبه اجتماعی زنان ارتباط دارد

سرطان سینه در آمریکا در زنان دارای رتبه اجتماعی بالاتر شایعتر از زنان واحد رتبه های اجتماهی پایین تر است، به عبارت دیگر سرطان سینه در زنانی که از سطح اقتصادی – رفاهی بالاتری برخور دارند بیشتر است. همچنین استرس زیاد و مصرف سیگار نیز احتمالی ابتلا به بیماری را افزایش می دهد.

۵- شیردهی بر پستان نقش حفاظتی دارد

به نظر می رسد که شیردهی پستان را در مقابل ابتلاء به سرطان حفظ می نماید. در چند پژوهش جهانی ارتباط کاهش خطر این سرطان با شیردهی گزارش شده است. اما برخی تحقیقات دیگر چنین موضوعی را تایید نکرده اند.

۶- نوع رژیم غذایی

بین رژیم غذایی حاوی چربی حیوانات پستاندار و روز سرطان رابطه وجود دارد. غذاهای پرچربی و سرخ کرده خطر بروز سرطان سینه را به میزان ۲ برابر افزایش می دهند. مصرف گوشت خوک و گاو خطر ابتلاء به سرطان سینه را تا حدود ۳ برابر بالا می برد. کمیت و کیفیت چربی ها، هر دو در بروز سرطان سینه موثرند. وجود مقادیر زیاد اسیدهای چرب امگا-۳ در رژیم غذایی خطر بروز سرطان سینه را افزایش نمی دهد.

۷- مصرف قرص های ضدبارداری

مصرف طولانی مدت قرص های ضد بارداری خوراکی در سنین خیلی پایین یا قبل از اولین حاملگی در بروز سرطان سینه نقش دراد، اما استفاده از این قرص ها در سنین ۲۵-۴۰ سالگی میزان بروز سرطان سینه را افزایش نمی دهد.

۸- داروهای ضد بارداری تزریقی

استفاده از داروهای ضد بارداری تزریقی هیچ تاثیری در افزایش یا کاهش میزان سرطان سینه ندارد.

۹- چاقی و ارتباط آن با سرطان سینه

چاقی فقط در سنین پس از یائسگی خطر بروز سرطان را ۵/۱-۲ برابر نسبت به افراد عادی افزایش می دهد.

معاینه سینه

پرسش هایی بی شماری درباره زمان چگونگی انجام معاینه پستان وجود دارد. بهترین زمان انجام معاینه توسط خود فرد و توسط پزشک، پس از اتمام دوره قاعدگی(عادت ماهیانه) و پس از تخمک گذاری است. علت این مسئله آن است که پیش از قاعدگی و دوران قاعدگی معمولاً پستان ها متورم و دردناک بوده و امکان معاینه دقیق و عمقی آن ها وجود ندارد.

معاینه بالینی

معاینه بالینی توسط پزشک انجام می شود. براساس توصیه انجمن سرطان آمریکا(۲۰۱۲ میلادی) این نوع معاینه باید هر ۳ سال یکبار در زنان ۴۰ ساله و بیشتر انجام شود.

معاینه سینه توسط خود فرد(خودآزمایی)

تشویق بیماران به فراگیری و انجام خودآزمایی سینه بسیار مهم است. براساس پیشنهاد انجمن سرطان آمریکا، معاینه پستان ها توسط خود فرد باید در ۲۰ سالگی آغاز شود. زنان باید در مورد فواید و محدودیت های خودآزمایی توسط درستی داشته باشند. آنان باید نحوه درست معاینه پستان را نزد پرستار آموزش دیده یا پزشک فراگیرند. در صورتی که خانمی طی خودآزمایی پستان ها متوجه هر یک از علائم زیر شد باید بلافاصله آن را با پزشک معالج اش در میان بگذارد:

o توده یا آماس(تورم)
o تحریک پوست یا فرورفتگی نوک پستان
o درد یا فرورفتگی نوک پستان
o سرخی یا پوسته ریزی نوک یا پوست پستان
o ترشح غیر شیری از نوک پستان ها

” بیمار گرامی

خود آزمایی پستان ها سبب تشخیص زودرس سرطان و جلوگیری از پیشرفت بیماری می شوند، لذا حتماً در زمان مقتضی نحوه صحیح معاینه پستان ها را از پزشک معالج خود بپرسید.

” بانوی گرامی

حتماً پس از سن ۲۰ سالگی به صورت منظم و ماهیانه به معاینه پستان های خود بپردازید.

ماموگرافی

ماموگرافی یکی از روش های تصویر برداری در پزشکی است که با استفاده از اشعه ایکس کار می کند. اساس ماموگرافی براصل افتراق میانگین دانسیته(تراکم) پستان های مختلف پستان استوار است. باید توجه داشته باشید که بسیاری از توده هایی که در پستان زنان جوان تر به وجود می آید مشابه بافت سالم است. بنابراین تشخیص این تومورها نیاز به دقت و تجربه زیادی دارد. اما از آنجایی که پستان زنان مسن واجد چربی بیشتری است لذا با دانسیته تومورها و توده ها تفاوت داشته و راحت تر تشخیص داده می شود. سال ها در مورد بهترین سن شروع ماموگرافی و فواصل زمانی انجام آن در بین متخصصین رشته های مختلف پزشکی بحث وجود داشت تا اینکه انجمن سرطان آمریکا در سال ۱۹۹۷ قانون زیر را در مورد ماموگرافی وضع نمود:
تمام زنان سالم بدون علامت از سن ۴۰ سالگی به بعد باید هر سال یک بار تحت ماموگرافی قرار گیرند. ماموگرافی را هم برای غربالگری و یافتن زودرس ضایعات سرطانی در پستان زنان به ظاهر سالم و هم در بررسی تومورهای سـرطانی پیش از نمونه بـرداری (بیوپسی) و در مان این ضایعات انجام می دهند. به نوع اخیر، ماموگرافی تشخیص می گویند. ماموگرافی تشخیص در بیمارانی که دچار علائم پستانی، توده های قابل لمس یا سابقه مشخصی از ماموگرافی های غیر طبیعی هستند انجام می شود. در این موارد حضور یک رادیولوژیست ماهر در زمان انجام تصویربرداری ضروری است زیرا او می تواند براساس بررسی تصاویر اولیه، در صرت لزوم دستور گرفتن فیلم های اضافی را بدهد.

بسیاری از توده هایی که در پستان ایجاد می شوند ماهیت سرطانی و بدخیم نداشته و در گروه ضایعاتی خوش خیم مانند کیست های ساده، آبسه ها و یا توده های توپر خوش خیم دسته بندی می شوند اما ای موضوع نباید موجب شود تا شما از پیگیری توده هایی که در پستان های خود حس می کنید غفلت نمایید.

ماموگرافی معمولی، امروزه به صورت دیجیتال و با استفاده از مقدار پایین اشعه ایکس انجام می شود. در واقع اشعه ای که برای ماموگرافی استفاده می شود فقط ۴ برابر اشعه ایکس است که برای گرفتن عکس ساده قفسه سینه مورد استفاده قرار می گیرد.

باید توجه داشته باشید که ماموگرافی یک روش تکمیلی و کمکی بوده و در مواردی که پزشک معالج تشخیص می دهد جای نمونه برداری (بیوپسی) را نمی گیرد.

” بیمار گرامی

تفسیر عکس های ماموگرافی را به متخصص رادیولوژی بسپارید. بدیهی است نظر متخصصین خبره می تواند راهنمای مناسب در پی گیری مراحل تشخیص و درمان بیماری شما باشد.

نتیجه گیری:

هدف از ارائه این بحث شناخت معیارهای غربالگری سرطان سینه و آماگی های ضروری پیش از انجام تصویربرداری به روش ماموگرافی است.
۱- زنان ۲۰ ساله و بالاتر باید به صورت ماهیانه به خودآزمایی سینه هایشان بپردازند.
۲- زنان ۴۰ ساله و بیشتر باید به صورت سالیانه به انجام ماموگرافی بپردازند. نظر پزشک معالج در مورد شروع زودتر ماموگرافی با توجه به شرایط بیمار لازم است.
۳- زنان سنین ۲۰-۴۰ سال هر سه سال یک بار و زنان مسن تر از ۴۰ سال به صورت سالیانه باید توسط پزشک خود تحت معاینه سینه قرار گیرند.
۴- انجام ماموگرافی با اشعه ایکس در سنین زیر ۳۰ سال ممنوع است.

” روش های دیگر بررسی های سینه ترموگرافی، الاستوگراف، ماموگرافی لیزری، ماموگرافی اپتیک یا نور معمولی و ماموگرافی MRI

موارد انجام ماموگرافی

۱- خانم های سن ۳۰-۴۰ سال پس از مشورت با پزشک معالج خود باید اقدام به انجام ماموگرافی پایه نمایند.
۲- پس از ۵۰ سالگی (طبق نظریه انجمن سرطان آمریکا ۴۰ سالگی) ماموگرافی باید به صورت سالیانه انجام پذیرد.(سالی یک ماموگرافی)
۳- خانمی که یک توده ناشناخته و مشکوک در پستان خود دارد.
۴- پیگیری بیمار مبتلا به سرطان پستان که یک پستان وی قبلاً برداشته شده است.
۵- بررسی پستان های بزرگ و پرچربی در بیماران علامتدار(مثلاً خانمی که از نوک پستان خود ترشح خونی دارد) که لمس توده در آن ها امکان پذیر نیست.

انجام ماموگرافی با اشعه ایکس در سن زیر ۳۰ سال ممنوع است.

ماموگرافی می تواند به صورت زودرس سرطان های مخفی پستان را پیش از آن که اندازه شان به ۵ میلیمتر برسد کشف کند. به علاوه چنانچه ماموگراف۶ی توسط یک رادیولوژیست ماهر تفسیر شود با دقت ۹۲-۹۴ % می تواند سرطان پستان را نشان دهد. لذا هیچ گاه از انجام ماموگرافی پس از مشورت با پزشک خود غفلت ننمایید.

ماموگرافی و بارداری

زنان ۳۰ ساله یا مسن تر پیش از آن که باردار شوند باید یک ماموگرافی جهت غربالگری انجام دهند زیرا ممکن است از زمان حاملگی تا ۵/۲ سال بعد قادر به انجام ماموگرافی نباشند. توجه ئداشته باشید که حساسیت تشخیص ماموگرافی در طی بارداری، شیردهی و حتی شش ماه پس از خاتمه شیردهی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.

آمادگی های قبل از ماموگرافی

انجام ماموگرافی هیچگونه دردی ندارد، لذا در حین انجام ماموگرافی بی حرکت و خونسرد باشید و موارد زیر را رعایت فرمایید:
o تمامی سوابق قبلی نظیر سونوگرافی، نتیجه آزمایش های خون، نتایج بیوپسی و پاتولوژی را همراه بیاورید.
o لباس راحتی بپوشید و از پوشیدن لباس تنگ اجتناب نمایید.
o جواهرات و زیورآلات خصوصاً انواع فلزی را از گردن و محدوده پستان باز کنید.

انجام ماموگرافی در حالت معمولی نیازی به تزریق ماده رنگی (کنتراست) نداشته. لذا انجام آن نیازی به ناشتا بودن ندارد اما در موارد خاصی که پزشک تشخیص می دهد مثلاً بررسی مجاری شیری ممکن است نیاز به استفاده از ماده حاجب وجود داشته باشد. در این مواقع ناشتایی حداقل برای مدت ۶-۴ ساعت توصیه می شود.پ
انجام یک نوبت ماموگرافی شما را از انجام نوبت های بعدی ماموگرافی بی نیاز نمی کند، به همین دلیل خانم ها خصوصاً خانم های مسن باید در زمان های تعیین شده به انجام ماموگرافی مبادرت نمایند.

علیرغم استفاده از روش های مختلف تصویربرداری از جمله سونوگرافی و ام. آر. آی (MRI) در بررسی پستان ها هنوز هم در سنین ۳۰-۴۰ سال موموگرافی حرف اول را می زند.

سونوگرافی و بیماریهای پستان

سونوگرافی یکی دیگر از روش های تصویربرداری است که در بررسی توده های پستانی به کار می رود. سونوگرافی بیشتر در زنان کمتر از سنین ۳۰ سال مورد استفاده قرار می گیرد، زیرا انجام ماموگرافی یا اشعه ایکس در سنین زیر ۳۰ سال ممنوع است.

مواردی که سونوگرافی توصیه می شود:
۱- قطعی نمودن موارد مشکوک ماموگرافی
۲- تشخیص ضایعات کیستی (تو خالی یا پر از مایع)
۳- تشخیص برخی از توده های توپر که در سونوگرافی تصویری اختصاصی دارد.
۴- به عنوان راهنمای وارد نمودن سوزن هایی که برای کشیدن مایع کیست ها به داخل پستان هداثت می شود.

سونوگرافی قادر به تشخیص توده های کوچکتر یا حدود ۲-۳ میلی متر به استثنای توده های توخالی (کیستی) نیست. به علاوه قدرت تفکیک سونوگرافی نسبت به ماموگرافی با کیفیت تصویر بالا بسیار کمتر است.

به طور کلی:
ضایعات پستان ها که در سونوگرافی کشف می شوند در صورت طبیعی بودن معاینات بالینی و ماموگرافی ارزش قابل توجهی ندارند.